Rok szkolny 1983/1984 zaczyna się w jednej z czechosłowackich szkół zwyczajnie. W klasie pojawia się nowa nauczycielka, Mária Drazdechová (Zuzana Mauréry), informująca, że będzie uczyć słowackiego, rosyjskiego i historii. Z wyglądu niczym się nie wyróżnia, wręcz sprawia wrażenie surowej, lecz sympatycznej kobiety. To, co świadczy o jej wyjątkowości, jest niewidoczne. W końcu mało kto może się pochwalić rodzinnymi powiązaniami z Breżniewem, mężem, który za życia był żołnierzem, oraz siostrą, która wyszła za mąż za Rosjanina i mieszka w samej Moskwie. W dodatku kto jest przewodniczącym lokalnego oddziału partii. Ale tak poza tym to naprawdę zwyczajna nauczycielka, chcąca poznać dzieci w każdym szczególe. Zwłaszcza jeśli chodzi o status społeczny i wykonywane zawody ich rodziców.
Równo z wątkiem uczniowskim, poznajemy rodziców uczniów pani Drazdechovej, zwanej towarzyszką nauczycielką. Dyrektorka szkoły wezwała wszystkich na specjalne zebranie, związane ze wspomnianą nauczycielką. Podczas spotkania okazuje się, że Drazdechova wykorzystuje swoją polityczną pozycję do celów bynajmniej nie edukacyjnych. Poniża tych uczniów, których rodzice nie chcą lub nie mogą wykonać jej próśb. W ten sposób pogarszają się oceny Danki Kucerovej (Tamara Fischer), wyjątkowo zdolnej gimnastyczki, czy Filipa Bindera (Oliver Oswald), sprawnego zapaśnika. Nauczycielka publicznie obnaża ich intelektualne niedoskonałości (jak się okazuje będące wytworem tylko jej wyobraźni), winę zrzucając na zajęcia sportowe dzieci oraz na ich rodziców. Faworyzowani są za to uczniowie, których mama czy tata mogą więcej, jak np. zdobycie trudno dostępnych leków czy wysłanie samolotem ciasta do Związku Radzieckiego. W rodzicach rodzi się bunt.
Nieliczni z uczestników zebrania próbują głośno protestować i domagają się zwolnienia pedagog o autokratycznych zapędach. Niestety, w opozycji do nich jest przeważająca większość rodziców, chwaląca sobie zasługi Drazdechovej, doskonałe podejście do dzieci i techniki nauczania. I gdy sprawa wydaje się być z góry przegraną, do głosu dochodzi pan Littmann (Peter Bebjak) – były profesor astrofizyki, ojciec nowego ucznia. Osoba, w której nadzieję pokładają obie strony konfliktu, a do tego sama partyjna nauczycielka. Decyzja jest bardzo trudna, lecz szczęście i zdrowie dzieci najważniejsze. Działać trzeba szybko i sprawnie, zanim ktoś będzie miał mniej cierpliwości i szczęścia, stając się uczestnikiem tragedii.
Nauczycielkę trzeba zmienić za wszelką cenę, żeby uczniowie w spokoju mogli się rozwijać i wejść w dorosłość w wolnym i niezależnym świecie. Nowy świat i nowy system wprowadzą nowych nauczycieli. A może tylko zmieni się język nauczania?
Film „Nauczycielka”, w reżyserii Jana Hřebejka, do scenariusza Petra Jarchovsky’ego to dobre, trzymające w napięciu kino. Reżyser nie boi się pokazać jak wyglądało komunistyczne społeczeństwo i egzystowanie w nim, kompresując je do postaci tyranizującej uczniów nauczycielki. W tej małej, szkolnej społeczności, będącej jakby panoramą czechosłowackiego społeczeństwa (mamy tu zarówno zwykłych robotników fizycznych, jak mechanika, fryzjerkę, trenerów, lekarza, pracownika administracji lotniczej, pracownicę laboratorium, taksówkarza, gospodynie domowe, rencistę…), to ona, osoba będąca w partii, nawet jeśli nie na najwyższych jej szczeblach, jest tutaj władzą absolutną i niepodważalną. To ona decyduje o tym, jak uczyć młode pokolenia i co im wpajać, a także pokazuje, że tylko będąc bezgranicznie wiernym władzy i ideologii, czy wręcz skrajnie usłużnym, można coś osiągnąć. Jest to naprawdę dobry film, dobrze ilustrujące smutną rzeczywistość komunistycznego świata. Chociaż tak naprawdę można w nim dostrzec ogromne podobieństwa i do polskiego systemu edukacji, w tym czasów pokomunistycznych lat 90. i 00. Czy temat jest dalej aktualny? Zostawiam to pytanie otwartym.
Wielkie uznanie należy się Zuzanie Mauréry, wcielającej się w rolę Márii Drazdechovej. W doskonały sposób odzwierciedla słodką dwulicowość nauczycielki, raz przymilającej się i uroczej, innym razem surowej i twardej suki, jak wyraził się o odgrywanej postaci jeden z filmowych uczniów. Klimat filmu tworzą również bardzo naturalni, jakby rzeczywiście przygnieceni zaistniałą sytuacją, Zuzana Konečná i Csongor Kassai, w rolach rodziców Danki, stanowczy Martin Havelka, czyli filmowy ojciec Filipa, oraz mocno zagubiony, jakby wystraszony Peter Bebjak, jako pan Littmann. Razem tworzą dobrą przeciwwagę, tak dla ciążącej im władzy, jak i postaci nauczycielki.
Tytuł: Nauczycielka
Tytuł oryginału: Učiteľka
Reżyseria: Jan Hřebejk
Scenariusz: Petr Jarchovský
Kraj produkcji: Czechy/Słowacja
Rok produkcji: 2016
Kadry pochodzą z filmu: -"Nauczycielka", Jan Hřebejk, Czechy/Słowacja 2016
